Kościół pw. św. Anny w Tarnowskich Górach to wyjątkowe miejsce z bogatą historią i ciekawą architekturą. Świątynia od ponad dwóch stuleci stanowi centrum życia religijnego i kulturalnego miasta. Poznajmy zatem jej dzieje, zabytkowe elementy wystroju i współczesną działalność.
Historia budowy kościoła św. Anny
Początki budowy w XVIII wieku
Historia kościoła pw. św. Anny sięga XVIII wieku, kiedy to ówczesny proboszcz parafii Wniebowzięcia NMP, ks. Jan Alojzy Ficek, podjął starania o budowę nowej świątyni w Tarnowskich Górach. W 1721 roku położono kamień węgielny pod budowę okazałej barokowej bazyliki, według projektu architekta Michaela Kauffmanna. Prace przebiegały etapami i były finansowane m.in. przez bogate rodziny mieszczańskie. Do 1726 roku ukończono prezbiterium i zakrystię.
Kontynuacja prac w XIX wieku
W XIX wieku budowa świątyni ponownie nabrała tempa. W latach 1854-1856 dobudowano nawy boczne wraz z wieżą od strony północnej. Pracami kierował ówczesny proboszcz ks. Jan Nepomucen Opic. Wieża otrzymała neogotycki hełm zaprojektowany przez Karola Mertschinga. W 1877 roku dobudowano wieżę południową. Świątynia stopniowo nabierała monumentalnego, bazylikowego kształtu.
Ukończenie budowy na przełomie wieków
Ukończenie budowy nastąpiło na przełomie XIX i XX wieku, za czasów proboszcza ks. Pawła Kuczka. W latach 1898-1900 wzniesiono monumentalną fasadę według projektu berlińskiego architekta Maxa Schmidta. Jej dominantą jest potężny fronton zwieńczony posągami św. Piotra i Pawła. Tym samym po blisko 180 latach zakończono budowę okazałej świątyni w stylu późnego baroku.
Architektura i wystrój wnętrza świątyni
Styl barokowy kościoła
Kościół pw. św. Anny reprezentuje styl dojrzałego baroku. Jest to świątynia bazylikowa, trójnawowa, z transeptem i półkolistym prezbiterium. We wnętrzu zwracają uwagę monumentalne filary z pilastrami w porządku jońskim, podtrzymujące sklepienie kolebkowe z lunetami. Ściany naw ozdabiają pilastry korynckie. Całość sprawia okazałe wrażenie i odpowiada ideom barokowej architektury sakralnej.
Ołtarze i ambona
Wnętrze kościoła zdobi bogaty wystrój rzeźbiarski. W prezbiterium znajduje się manierystyczny ołtarz główny z ok. 1630 r. z obrazem patronki świątyni. W nawach bocznych wyróżniają się dwa barokowe ołtarze boczne z XVIII w. Ambona w kształcie łodzi z 1705 r. jest dziełem rzeźbiarza J.G. Leygeba. Figury ewangelistów symbolizują szerzenie słowa Bożego.
Witraże i polichromie
Wnętrze ozdabiają liczne witraże z XIX i XX wieku przedstawiające m.in. patronów świątyni. W prezbiterium zwraca uwagę neobarokowa polichromia z 1911 r. z motywem chwały św. Anny. Stanowi ona cenny przykład malarstwa sakralnego z przełomu epok. Całość wystroju oddaje bogactwo form artystycznych świątyni.
Dzieje parafii i kult św. Anny
Powstanie parafii w XVIII wieku
Parafia pw. św. Anny erygowana została w 1726 r. po ukończeniu prezbiterium nowego kościoła. Od tego momentu rozpoczyna się samodzielna działalność duszpasterska na tym terenie. Wcześniej obszar ten podlegał parafii Wniebowzięcia NMP. Nowa parafia objęła część wiernych z rozwijającej się dzielnicy miasta.
Rozwój kultu św. Anny
Tarnowskie Góry stały się ważnym ośrodkiem kultu św. Anny. Święta czczona była jako patronka matek, rodzin i górników. W 1738 r. erygowano Bractwo św. Anny. W świątyni znajdował się cudami słynący obraz świętej. Dzień odpustu - 26 lipca - był okazją do licznych pielgrzymek. Kult ten przyczynił się do rozwoju parafii.
Działalność duszpasterska i charytatywna
Proboszczowie i wikariusze parafii prowadzili szeroką działalność duszpasterską i charytatywną. Oprócz posługi sakramentalnej i głoszenia Słowa Bożego, organizowali akcje charytatywne, a także krzewili trzeźwość i wstrzemięźliwość. Przy parafii istniało Bractwo Trzeźwości i chór. Działały też szkoły i przytułki dla ubogich.
Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienie Chorych
Historia cudownego obrazu
W 1891 r. profesor gimnazjum Paul Muth przekazał parafii obraz Matki Bożej Uzdrowienie Chorych. Według tradycji pochodził on z klasztoru Bożogrobców w Miechowie. W 1894 r. obraz został uroczyście przeniesiony do bocznej kaplicy, gdzie wystawiono go do publicznej czci.
Nadanie tytułu sanktuarium
W 1931 r. obraz Matki Bożej Uzdrowienie Chorych koronowano papieskimi koronami. Zaczęły mnożyć się świadectwa cudownych uzdrowień za sprawą Matki Bożej. W 1967 r. kard. Stefan Wyszyński nadał kościołowi tytuł Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienie Chorych, czyniąc to miejsce celem licznych pielgrzymek.
Pielgrzymki wiernych
Sanktuarium Matki Bożej Uzdrowienie Chorych stało się ważnym celem pielgrzymek. Co roku 26 lipca przybywają tu tysiące wiernych, aby prosić Maryję o wstawiennictwo w chorobach. Odpust ten należy do największych uroczystości religijnych w regionie. Liczne wota świadczą o doznanych łaskach.
Zabytkowe organy i koncerty organowe
Organy Hildebrandta z XVIII wieku
Wielką dumą kościoła są zabytkowe organy z 1726 r. Wykonał je słynny śląski organmistrz Michael Engler według projektu Johanna Gottfrieda Hildebrandta. Mają one 26 głosów rozdzielonych na 3 klawiatury i pedał. Zachowały niemal oryginalne brzmienie barokowego instrumentu.
Renowacja organów w XX wieku
W latach 60. XX w. organy przeszły generalny remont w pracowni organmistrzowskiej Zygmunta Kamińskiego z Warszawy. Oczyszczono mechanikę i piszczałki, nie zmieniając barokowego charakteru instrumentu. Dzięki temu nadal służą wiernym, ubogacając liturgię i koncerty.
Cykliczne koncerty organowe
Od lat 90. XX w. w kościele odbywają się coroczne koncerty organowe, na których występują wybitni organiści polscy i zagraniczni. Cykl "Muzyka w bazylice św. Anny" przyciąga melomanów z całego regionu, stanowiąc istotne wydarzenie kulturalne.
Współczesne wydarzenia i aktywności
Remonty i konserwacje
W ostatnich dekadach przeprowadzono w świątyni wiele prac konserwatorskich i remontowych. Odnowiono m.in. elewację zewnętrzną, dachy, tynki wewnętrzne, a także część zabytkowego wystroju. Prace te miały na celu zachowanie dziedzictwa dla przyszłych pokoleń.
Wydarzenia kulturalne i patriotyczne
Poza funkcją sakralną, kościół stanowi ważne centrum wydarzeń kulturalnych i patriotycznych miasta. Organizowane są tu koncerty, wystawy, montaże słowno-muzyczne. Odbywają się uroczystości państwowe i regionalne. Świątynia łączy tradycję z nowoczesnością.
Działalność duszpasterska i charytatywna
Przy parafii aktywnie działają liczne grupy i wspólnoty. Prowadzona jest szeroka działalność charytatywna, katechetyczna i formacyjna. Parafia organizuje pielgrzymki, rekolekcje, spotkania dla seniorów i młodzieży. Tym samym kontynuowana jest wielowiekowa tradycja posługi duszpasterskiej.
Podsumowanie
Kościół pw. św. Anny w Tarnowskich Górach to wyjątkowe miejsce o bogatej przeszłości i inspirującej teraźniejszości. Jego dzieje sięgają XVIII wieku, kiedy rozpoczęto budowę okazałej świątyni w stylu dojrzałego baroku. Przez wieki kościół był świadkiem ważnych wydarzeń historycznych i centrum życia religijnego miasta. Do dzisiaj przyciąga wiernych i turystów swoją monumentalną architekturą, zabytkowym wystrojem i sanktuarium Matki Bożej. Nadal pełni rolę aktywnej parafii, a także ośrodka kultury i tradycji. Dumni możemy być z tego dziedzictwa i miejmy nadzieję, że kościół pw. św. Anny jeszcze długo będzie służył mieszkańcom Tarnowskich Gór i gościom.