Historia Kościoła Pokoju w Świdnicy
Kościół Pokoju w Świdnicy to jedna z najcenniejszych świątyń protestanckich w Polsce, wpisana na listę UNESCO. Jej historia sięga XVII wieku, kiedy to cesarz Ferdynand II Habsburg wydał edykt, na mocy którego protestanci utracili wszystkie kościoły na Śląsku. W obronie wolności wyznania stanęli książęta legnicko-brzescy. Za zgodą cesarza wzniesiono w latach 1656-57 drewniany kościół na przedmieściach Świdnicy, który przetrwał do dzisiaj. Był to akt pokojowego porozumienia i tolerancji religijnej. Kościół zbudowano w zaledwie rok, bez użycia gwoździ, na planie krzyża greckiego z charakterystycznymi trzema emporami. Od samego początku pełnił funkcję świątyni ewangelicko-augsburskiej. Przez wieki był kilkakrotnie niszczony przez pożary oraz wojny i odbudowywany w niezmienionej formie architektonicznej. Po II wojnie światowej kościół został pieczołowicie odrestaurowany. Do dziś zachował oryginalny wystrój i rozplanowanie. Jest symbolem tolerancji religijnej, ekumenizmu oraz pojednania.
Początki gminy ewangelickiej
Świdnica od XVI wieku była ważnym ośrodkiem luteranizmu. Mieszkańcy miasta stopniowo przechodzili na wyznanie ewangelicko-augsburskie. W XVII w. liczba ewangelików w mieście i okolicach wzrosła do 12 tysięcy. Po pokoju westfalskim w 1648 r. cesarz Ferdynand II Habsburg zadecydował jednak o przejęciu wszystkich kościołów protestanckich na Śląsku przez katolików. Ewangelicy z Świdnicy zostali pozbawieni miejsca do modlitwy. Dopiero starania księcia legnicko-brzeskiego umożliwiły wzniesienie świątyni poza murami miasta.
Budowa kościoła w latach 1656-1657
Budowę rozpoczęto w 1656 r. pod kierunkiem cieśli Michaela Klossa. Kościół powstał w ciągu zaledwie roku, bez użycia gwoździ, na planie krzyża greckiego. Drewnianą konstrukcję wzmocniono szkieletem z ocynkowanych żelaznych prętów. Wnętrze zaprojektowano z trzema poziomami empor, by zmieścić jak najwięcej wiernych. Ambona i ołtarz zostały bogato zdobione. W 1657 r. odbyło się pierwsze nabożeństwo w nowej świątyni.
Architektura kościoła ewangelickiego
Styl architektoniczny
Kościół Pokoju reprezentuje styl protestanckiej architektury sakralnej. Jego bryła nawiązuje do tradycji średniowiecznych kościołów halowych. Jest to budowla drewniana, wzniesiona na planie równoramiennego krzyża greckiego. Prezbiterium świątyni jest zwrócone na północny-wschód. Dach kościoła jest wysoki, dwuspadowy, kryty gontem. Od strony południowo-zachodniej widoczna jest charakterystyczna wieża z latarnią. We wnętrzu wyróżniają się monumentalne, dwukondygnacyjne empory ze skośnymi podporami.
Wystrój i elementy wystroju wnętrza
Wnętrze kościoła zachwyca swoim oryginalnym wystrojem. Ściany pokrywa polichromia z motywem winnej latorośli, malowana na tle imitującym marmur. Znajduje się tu renesansowa ambona w kształcie kielicha z bogatą dekoracją snycerską. Przy wejściu wisi barokowy żyrandol z pozłacanego drewna. W oknach zachowały się oryginalne witraże. Na uwagę zasługuje również XIX-wieczny ołtarz oraz unikatowe organy i fisharmonia.
Ołtarz i ambona
Najcenniejszymi elementami wyposażenia są manierystyczny ołtarz i renesansowa ambona. Ołtarz główny powstał w 1696 r. w pracowni Chrystiana Seebacha. Ma on formę tryptyku z bogatą dekoracją snycerską. W centrum znajduje się obraz Ostatniej Wieczerzy. Po bokach umieszczono figury Mojżesza i św. Pawła. Ambona pochodzi z ok. 1590 r. Ma kształt kielicha wspartym na smuku z wizerunkami ewangelistów. Jest zdobiona ornamentem maswerkowym, rozetami i figurami puttów.
Zabytkowe organy i fisharmonia
Historia organów kościelnych
Instrumenty muzyczne od początku odgrywały ważną rolę w liturgii ewangelickiej. Pierwsze organy w Kościele Pokoju powstały w 1658 r. Wykonał je głogowski organmistrz Michael Engler. W 1696 r. zbudowano drugi instrument autorstwa Michaela Rochellego. Kolejne organy wzniesiono w 1725 i 1751 r. Te ostatnie przetrwały do XX wieku. Były wielokrotnie przebudowywane i stanowiły dzieło wielu pokoleń organmistrzów.
Odbudowa zniszczonych organów
Podczas II wojny światowej organy uległy niemal całkowitemu zniszczeniu. Ocalała jedynie obudowa i część piszczałek. Prace rekonstrukcyjne podjęto dopiero w latach 1961-1964. Wykonała je firma Schlag und Söhne, wzorując się na instrumentach z XVIII w. Organy mają obecnie 51 głosów rozlokowanych w trzech sekcjach. Zachowały barokowy wygląd, ale brzmienie nawiązuje do epoki romantyzmu.
Wyjątkowe brzmienie fisharmonii
Oprócz organów uwagę zwraca też fisharmonia, czyli harmonia ze zintegrowanym miechem (wprowadzona w XIX w.). Kościół Pokoju dysponuje instrumentem wyprodukowanym przez firmę R. Blocksien w 1889 r. Odznacza się ciepłym, charakterystycznym brzmieniem. Fisharmonia wypełnia wnętrze muzyką podczas nabożeństw, a także służy do akompaniamentu podczas koncertów.
Odbudowa kościoła po II wojnie światowej
Zniszczenia wojenne świątyni
W czasie działań wojennych w 1945 r. Kościół Pokoju uległ poważnym zniszczeniom. Płonące dachy runęły do wnętrza, niszcząc większość wyposażenia. Ucierpiała konstrukcja ścian i stropu. Przepadły bezcenne witraże, polichromie i rzeźby. Jedynie mury obwodowe ocalały, choć i one wymagały gruntownej naprawy. Odbudowa trwała wiele lat, angażując specjalistów różnych dziedzin.
Prace konserwatorskie i restauracyjne
Pierwsze prace zabezpieczające rozpoczęto już w 1945 r. Kolejne etapy obejmowały: odbudowę więźby dachowej, wymianę gontów, naprawę ścian, stolarki okiennej i drzwiowej. Największym wyzwaniem było odtworzenie wyposażenia. Przywrócono historyczną polichromię ścian, ołtarz, ambonę i fisharmonię. Witraże wykonali artyści z Wrocławia. Prace ukończono i ponownie poświęcono kościół w 1970 r.
Odtworzenie pierwotnego wystroju
Dzięki wysiłkowi konserwatorów udało się odtworzyć pierwotny, XVII-wieczny wystrój kościoła. Zachowano układ wnętrza z emporami, odnowiono XVII-wieczną polichromię naśladującą marmur. Przywrócono kształt okien i wstawiono nowe witraże. Wiernie zrekonstruowano też wygląd ambony, ołtarza głównego i fisharmonii. Stało się to możliwe dzięki szczegółowej dokumentacji fotograficznej wykonanej przed wojną.
Współczesne wykorzystanie kościoła
Miejsce nabożeństw i uroczystości
Kościół Pokoju nadal pełni funkcję czynnej świątyni ewangelicko-augsburskiej. Odbywają się tu regularne nabożeństwa i uroczystości religijne z udziałem wiernych. W każdą niedzielę i święta gromadzą się tu ewangelicy nie tylko ze Świdnicy, ale także z odległych stron Dolnego Śląska. Turyści mogą dołączyć do modlitwy lub zwiedzać kościół poza godzinami mszy.
Koncerty i festiwale muzyczne
Doskonała akustyka sprawia, że Kościół Pokoju jest świetnym miejscem do urządzania koncertów. Cyklicznie odbywa się tu Letni Festiwal Organowy, Festiwal Muzyki Dawnnej oraz inne wydarzenia muzyczne. Występują znakomici artyści z Polski i zagranicy. Kościół gościł także gwiazdy światowego formatu, jak Nigel Kennedy czy José Carreras. Dla melomanów to wyjątkowa okazja, by posłuchać muzyki w historycznych wnętrzach.
Zwiedzanie z przewodnikiem
Poza godzinami nabożeństw kościół jest udostępniony do zwiedzania. Turyści mogą podziwiać wnętrza oraz wyposażenie podczas spacerów z przewodnikiem. Wycieczki odbywają się w kilku językach. Przewodnicy opowiadają o dziejach i ciekawostkach związanych z świątynią, pokazują najcenniejsze elementy wystroju. Kościół robi niesamowite wrażenie, zwłaszcza podczas koncertu fisharmonii.
Informacje praktyczne o zwiedzaniu
Godziny otwarcia i bilety wstępu
Kościół jest otwarty przez cały rok oprócz świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Zwiedzanie z przewodnikiem odbywa się od wtorku do soboty w godzinach 10-17 oraz w niedziele od 12 do 17. Bilety kosztują 10 zł normalny, 5 zł ulgowy. Można je kupić w kasie kościoła lub online. Dla grup są oferowane zniżki. Koncerty są biletowane osobno.
Jak dojechać do kościoła
Kościół Pokoju znajduje się przy pl. Pokoju 6 w Świdnicy, na terenie dzielnicy evangelickiej. Dojazd z dworca autobusami nr 3, 10 do przystanku "Plac Pokoju". Z centrum można dojść piechotą w 10 minut. W pobliżu jest parking przy ul. Westerplatte. Odległość z Wrocławia wynosi ok. 60 km (45 minut jazdy samochodem).
Parking i gastronomia w okolicy
W pobliżu kościoła przy ul. Westerplatte znajduje się duży parking z bezpłatnymi i płatnymi miejscami. Jest tu też parking podziemny przy Gal
Podsumowanie
Kościół Pokoju w Świdnicy to wyjątkowa świątynia o bogatej historii i niezwykłych walorach artystycznych. Powstał w XVII wieku jako akt tolerancji religijnej i miejsce modlitwy dla wyznawców luteranizmu. Jego budowa, konstrukcja i wystrój stanowią arcydzieło sztuki ciesielskiej i snycerskiej. Mimo wojen i kataklizmów kościół przetrwał do dziś, zachowując swój oryginalny charakter. Dzięki starannej renowacji możemy podziwiać ten zabytek w niemal niezmienionej formie. Kościół Pokoju pozostaje żywym i aktywnym ośrodkiem religijnym, a także ważnym obiektem na mapie turystycznej Dolnego Śląska.
Tagi
Udostępnij
